برای یافتن پاسخهای پرسشهایمان به سراغ کسانی میرویم که آنها را بیش از همه خبره و متخصص میدانیم و یقین داریم آنچه از ایشان میشنویم، صحیح، دقیق و عمیق است و در این میان بی شک پرسشهای دینی جایگاه ویژهای دارند. چه بسا بارها با خود گفتهایم ای کاش در زمان فلان عالم بزرگ بودیم و سؤالمان را خود او جواب میگفت؛ فرصتی که از دست رفته است و تنها حسرت آن بر دل باقی است. اما گاه میتوان از آثار ایشان بهره گرفت و مرهمی بر حسرت دل نهاد؛ بهویژه آنجا که آن عالم عزیز نه در مقام تألیف که در جایگاه پاسخ به پرسشهای کسانی چو ما بوده و سؤالاتی را که شاید بسیاری از آنها دغدغه ذهن ما نیز هست را پاسخ گفته.
«بررسیهای اسلامی» یکی از این میراث به جای مانده از عالمی ربانی است که ژرفنگریها و نوآوریهایش در کنار استحکام و قوت اندیشههایش شهره بود و بیان شیوا و تحلیل روشنگرش از «مطهری» گرفته تا «هانری کربن» را مجذوب خود میکرد.
«علامه محمد حسین طباطبایی (ره)» که از شهرت در فقاهت روی گرداند و به عرصههای رها شده قدم نهاد و در کنار فلسفه، خود را وقف تفسیر و ترویج کتاب خدا کرد، از دستگیری از جوانان و هدایت گمراهان هم غافل نشد و ساقیانه جان تشنگان را به جرعههایی از سرچشمه زلال معارف الهی سیراب میساخت.
مقالات، رسالهها و پاسخهای این عالم ربانی در موضوعات گوناگون اسلامی در مجموعهای ارزشمند و به کوشش اندیشمندی سختکوش «سید هادی خسروشاهی» گرد هم آمده است. خسروشاهی که از فرصت شاگردی آن استاد ارجمند بهرهمند بوده، خود درباره چگونگی گردآوری این کتاب مینویسد: «در موقع تنظیم این مجموعه (بررسیهای اسلامی) اوقات زیادی از استاد علامه را برای اصلاح و تکمیل مطالب گرفتیم و چون استاد شور و عشق مرا برای احیاء آثار خود میدید، گاهی در ساعات آخر شب، تلفن میکرد که: «پاسخ یک نامه علمی یا فلسفی را در بین اوراق پیدا کردهام، فردا بیایید بگیرید» و من از ایشان کسب اجازه میکردم که همان شبانه، آخرین بحث پیدا شده را تحویل بگیرم و استاد، طبق روش دیرینه خود و اخلاق حمیده انسانی ـ اسلامی که دارد این رخصت را به من میداد و همان شبانه مطلب را که اغلب دستنویس بود، از ایشان میگرفتم و پس از اصلاحی کوتاه و مختصر ـ در جملهبندی و غیره ـ دوباره به ایشان عرضه میکردم و سپس آثار چاپ میگردید»[1].
این مجموعه پس از مدتها بار دیگر توسط انتشارات بوستان کتاب در دو جلد به چاپ رسیده است. جلد اول در بردارنده مسائلی پیرامون اسلامشناسى، امامت و تشیع، مسائل قرآنى، مقام و موقعیت زن در اسلام است و جلد دوم به مسائل فلسفى، مسأله آفرینش و رستاخیز، مسائل اجتماعى اسلام و مسائل گوناگون، میپردازد.
[1] بررسیهای اسلامی، انتشارات هجرت، ١٣۶٠ ه.ش، ص ۴.