کتاب آسیب شناسی دین پژوهی معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه در صدد مطالعه، شناخت، پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد بحرانهایی است که با انتظارهای منطقی از دین، جامعه دینی و ماهیت دین اسلام سازگاری ندارد.
نویسنده در این کتاب سعی کرده با شناخت سه جریان مهم دین پژوهی معاصر که براثر انفعال در رویارویی با مدرنیته و انحطاط مسلمین، به تفسیر و قرائت اشتباهی از دین پرداخته اند، به بررسی و نقد درون دینی و برون دینی آنها بپردازد.
کتاب مجوعاً از چهار بخش تشکیل میشود که بخش اول مباحث مقدماتی است و سه بخش بعدی، به آسییب شناسی سه جریان مختلف دین پژوهی میپردازد.
مباحث ابتدائی کتاب که کلیاتی دربارهی موضوع مورد بحث است، برای اینکه بحث براساس سیر منطقی پیش برود، نویسنده ابتدا به تبیین مفردات موضوع یعنی هریک از مفاهیم «آسیب شناسی» و «دین پژوهی» و ضرورت آن رو میآورد.
در این عرصه، کشف «مغالطه» ها اهمیت بسزائی پیدا میکنند که نویسنده پس از اشاره به آن و طرح دیگر مباحث مقدماتی، به بررسی نظریات درباره گونههای دین پژوهی پرداخته و در نهایت با ارائهی پنج رهیافت کلی، تقسیم بندیهای گوناگونی با ملاکات متفاوت برای جریانات معاصر تبیین میکند.
در بخش دوم کتاب تبیین و آسیب شناسی دین پژوهی «مهدی بازرگان» مورد پژوهش قرار میگیرد و پس از تبیین اندیشههایش، در نهایت 18 آسیب در مبانی و روشها شمارش شده که نویسنده با استناد به آثار این متفکر به تبیین و توضیح هریک از آنها میپردازد.
بخش سوم کتاب، به تحلیل دین شناسی «دکتر شریعتی» اختصاص دارد و برای اینکه ابعاد التقاطی این طرز تفکر روشن شود، نویسنده ابتدا جریانهای تأثیرگذار بر اندیشهی وی را تشریح و سپس ذیل 13 فصل، ابعاد گوناگون منظومهی فکری این متفکر را تبیین و به آسیب شناسی هریک از آنها میپردازد و همچنین در پایان بحث مفیدی دربارهی دیدگاه متفاوت شخصیتهای برجستهی اسلامی معاصر همچون شهید مطهری و شهید بهشتی و دیگر اندیشمندان نسبت به ایشان مطرح میشود.
تحلیل دین شناسی «دکتر سروش» موضوع بخش چهارم کتاب است که حجت الاسلام خسروپناه ابتدا با دو رویکرد شخص محوری و جریان موضوع محوری، فرایند فکری وی را تبین میکند و از آنجا که تمام اندیشههای متفکران دینی از «معرفت شناسی دینی» وی سرچشمه میگیرد و همچنین مهمترین عرصهی تفکر این اندیشمند هم در همین حوزه است، نویسنده به طور مبسوط مقدمات، مبانی، مبادی و ابعاد گوناگون معرفت شناسی دینی این اندیشمند دینی را تبین، بررسی و سپس نقد میکند.
این کتاب در672 صفحه از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به چاپ رسیده است.