نوآم چامسکی چهرهای شناخته‌شده در جهان است. کافی ست کوچک‌ترین اظهار نظر یا واکنشی از سوی او صورت بگیرد تا نامش در رسانهها سر زبان‌ها بیفتد.
نوآم چامسکی، یهودی روس تبار متولد ۱۹۲۸؛ زبان‌شناس، روشنفکر سوسیالیست آزادی‌خواه و فیلسوفی آنارشیست است که آراء و نظریاتش به دلیل اینکه ازجمله منتقدان دائمی سیاستهای داخلی و خارجی آمریکا محسوب می شود، در رسانههای داخل ایران انعکاس بسیاری داشته و اغلب از او به‌عنوان فیلسوف و روشنفکری مهم و شش‌دانگ یاد شده است.
البته بعدها پارهای جهت‌گیری‌های او نشان داد که مخالفتهای او باسیاست‌های دولت آمریکا ناشی از دیدگاه‌هایی است که ماهیتاً سنخیتی با جهت‌گیری‌های ما ندارد؛ چه‌بسا می‌تواند به تقابلهای عمیقی همانند: دفاع او از اعتصاب غذای یکی از ضدانقلابهای مقیم آمریکا در برابر سازمان ملل و یا دفاع از معترضین به انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ بینجامد!
از جالب‌ترین اتفاقات سالهای اخیر زندگی او انتشار مقدمهای به قلم او دربارهی کتابی در رد وقوع هولوکاست بود که بعد از انتشار، با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شد و نهایتاً خود او اعلام کرد این مقدمه را به عنوان نوشته ای دفاع از آزادی بیان از او خواسته بودند نه در تردید وقوع هولوکاست!
نظریات چامسکی در زمینه زبانشناسی انقلابی در این رشته بهوجود آورد نظریه معروف وی «دستور زایشی» است که در دهه ۶۰ میلادی زبانشناسی را متحول ساخت. وی همچنین کتاب‌های متعددی درباره ذهن و زبان و مغز و زبان نوشته است.
پس از کتاب «مدنیت و جامعه مدنی در بستر تاریخ» که توسط دکتر احمد عظیمی باوریان ترجمه و به همت نشر رسا منتشر شد، «فهم قدرت» دومین کتاب از نوآم چامسکی ست که توسط این ناشر و با برگردان همین مترجم به فارسی درآمده است. اما آنچه فهم قدرت را به‌مراتب اثری مهمتر از کتاب پیشین (که آن نیز در جای خود کتابی درخور اعتنا بود) بدل می‌سازد؛ تنوع و گستردگی مباحثیست که در این کتاب عرضه شده به‌گونه‌ای که میتوان آن را چشم‌اندازی کامل از دیدگاههای گوناگون چامسکی محسوب کرد که پیش روی خواننده قرارگرفته است.
در این کتاب نزدیک به سیصد سؤال پیش روی چامسکی قرارگرفته است، ویراستاران کتاب این سؤالات را در صد و چهل موضوع دسته‌بندی کرده و در قالب ده بخش در این کتاب پیش روی مخاطب قرار داده‌اند. این تمهید با توجه به دقتی که در آن بکار رفته است، مانع از سردرگمی مخاطب شده و فهم قدرت را به گزیده‌ای از مهم‌ترین دیدگاه‌ها و اندیشههای چامسکی بدل ساخته است.
علاوه بر مقدمه کوتاه ناشر، دیباچه مفصل و خواندنی مترجم، پیشگفتار ویراستاران کتاب و یادداشتی کوتاه درباره واقعه یازدهم سپتامبر پیش از متن اصلی منتشرشده است. سخنرانیهای چامسکی این کتاب اگرچه قبل از واقعه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ ایرادشده، اما به پرسشهای مهمی که بعد از این واقعه مطرح شد پیشاپیش سخن گفته است؛ بهخصوص درباره شالوده سیاست آمریکا.
جالب اینکه واقعه یازدهم سپتامبر نقطه آغاز تحقق یکی از پیش‌بینی‌های چامسکی درباره جهان پس از برداشته شدن دیوار برلین و پایان کمونیسم بود. چامسکی باور داشت که شالوده پیچیده نظامی و سیاسی آمریکا پس از این رخداد برای توجیه سیاستهای خود به دنبال دشمنانی تازه خواهد بود که ده سال بعد با واقعه یازدهم سپتامبر، از آنها در سپهر سیاسی جهان رونمایی شد.
دستمایه این کتاب سخنرانی‌هایی ست که چامسکی در طول هفت تا هشت سال در گوشه و کنار آمریکا برگزار کرده است. چامسکی در این سخنرانیها متکلم وحده نیست، بلکه نشست هایی هستند که کیفیتی پرسش و پاسخی دارند. از همین روی دیالوگهای سقراط با اهالی آتن را به یاد می‌آورد؛ اگرچه سقراط روشی منحصربه‌فرد داشت و با سؤالاتی که از طرف مقابل می‌پرسید او را در موقعیتی قرار می‌داد که پی به‌اشتباه بودن نظریات خود برده و در ادامه از ایده درست آگاهی یابد.
بااین‌حال چون این پرسش و پاسخ‌ها حالت گفتگو دارد و از لحن کتابت برخوردار نیست، صرف‌نظر از مواقعی که صحبتی در میانه راه به هر دلیل قطع‌شده و ناتمام مانده؛ در اغلب موارد به دلیل اینکه به‌مقتضای این شرایط چامسکی از زبانی ساده‌تر برای بیان دیدگاه‌هایش استفاده کرده است به همین دلیل برای خوانندگان غیرحرفه‌ای‌تر این کتاب منبع خوبی برای آشنایی با دیدگاه گوناگون او به شمار می‌آید درعین‌حال که خوانندگان آشنا با او می‌تواند با جنبه‌های دیگری از دیدگاههای او که در آثار مکتوبش مجال طرح پیدا نکرده‌اند نیز آشنا شوند.
اما آنچه این کتاب را برای مخاطب فارسی‌زبان دارای اهمیت میکند، تقابل متداومی است که کشور ما با ایالات‌متحده در طول سی‌وپنج سال گذشته داشته است. بنابراین چه در موضع تقابلی با این کشور قرار داشته و چه خواستار روزنه‌هایی برای اعتمادسازی یا رفع بدگمانی و... باشیم، نخستین اصل شناخت درست از کشور آمریکا و ساختارهای سیاسی و نهاد قدرت در آن کشور است. چامسکی در این کتاب مروری دارد بر فرهنگ و زبان سیاسی آمریکا، این کشور همانند دیگر کشورها فرهنگ زبان سیاسی خاص خود را دارد که چامسکی از عناصر و شاخصهای آن رمزگشایی میکند. از این باب درک این زبان اهمیت بسزایی در صورت‌بندی مواضع سیاسی و فرهنگی کشور ما در قبال آنها می‌تواند باشد.
خلاصه آنکه مجموعه حاضر گزیده‌ای از اندیشه‌ها و افشاگری‌های چامسكی درباره مسائل معاصر و روز جهانی است كه دامنه پهناوری از موضوعات را دربر می‌گیرد، ازجمله: جنگ‌های كره و ویتنام تا دخالت‌های آمریكا در كوبا و گواتمالا، به‌ویژه منافع و مطامع آمریكا در منطقه خاورمیانه، نقش اسرائیل برای امریكا به شكل واسطه سلطه در منطقه و آفریقا، جنگ خلیج‌فارس، معاهدات تجاری بین‌المللی از قبیل گات، و فرهنگ اینترنتی.
به‌این‌ترتیب سخنان چامسكی دربرگیرنده همه مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دنیای معاصر به‌ویژه امریكا است. تحولات و اصلاحاتی كه او به آنها تكیه دارد كلیه زمینه‌های حقوق بشر مانند نژادپرستی، آزادی بیان، حقوق مردمی كه در برابر دستمزد كار می‌كنند، تبعیض میان زن و مرد، دخالت‌های نظامی، محیط زیست، سیاست خارجی و شناخت ارتجاع را در برمی‌گیرد.
دسترسی چامسکی به انبوه اطلاعات و تحلیل های شگفت او درباره مسائل پشت پرده تحولات اجتماعی امروز جهان، به ویژه موضوعاتی از قبیل کارکرد رسانه های نوین، جهانی‌شدن، نظام آموزشی، بحران های زیست‌محیطی فراگیر نظامی صنعتی، که گاه بسیار مغایر از آن چیزی است که حتی بین سیاستمداران و فرهیختگان رایج است، فعالین سیاسی جوامع تحت سلطه و حتی جهان پیشرفته را برای هرگونه تحول دگرگون سازی، ناگزیر از مطالعه نظریه های او می سازد.
پارهای از بخش‌های این کتاب دربرگیرنده تحلیل‌های متفاوت و خاص چامسکی درباره مسائل مهم سیاسی دنیاست. برای نمونه او عقیده دارد که هیئت حاکمه آمریکا در حقیقت نه طرفدار اسرائیل است و نه امنیت اسراییل را میخواهد، بلکه آمریکا اسرائیل را در بحران میخواهد، زیرا در این صورت است که به‌عنوان ابزاری در خدمت خود از آن استفاده میکند.
سخن آخر اینکه در این کتاب چامسکی از منظر دیدگاههای خود می‌کوشد آمریکای حقیقی را پیش روی خواننده قرار دهد.
نوآم چامسکی، یهودی روس تبار متولد ۱۹۲۸؛ زبان‌شناس، روشنفکر سوسیالیست آزادی‌خواه و فیلسوفی آنارشیست است که آراء و نظریاتش به دلیل اینکه ازجمله منتقدان دائمی سیاستهای داخلی و خارجی آمریکا محسوب می شود، در رسانههای داخل ایران انعکاس بسیاری داشته و اغلب از او به‌عنوان فیلسوف و روشنفکری مهم و شش‌دانگ یاد شده است.
البته بعدها پارهای جهت‌گیری‌های او نشان داد که مخالفتهای او باسیاست‌های دولت آمریکا ناشی از دیدگاه‌هایی است که ماهیتاً سنخیتی با جهت‌گیری‌های ما ندارد؛ چه‌بسا می‌تواند به تقابلهای عمیقی همانند: دفاع او از اعتصاب غذای یکی از ضدانقلابهای مقیم آمریکا در برابر سازمان ملل و یا دفاع از معترضین به انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ بینجامد!
از جالب‌ترین اتفاقات سالهای اخیر زندگی او انتشار مقدمهای به قلم او دربارهی کتابی در رد وقوع هولوکاست بود که بعد از انتشار، با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شد و نهایتاً خود او اعلام کرد این مقدمه را به عنوان نوشته ای دفاع از آزادی بیان از او خواسته بودند نه در تردید وقوع هولوکاست!
نظریات چامسکی در زمینه زبانشناسی انقلابی در این رشته بهوجود آورد نظریه معروف وی «دستور زایشی» است که در دهه ۶۰ میلادی زبانشناسی را متحول ساخت. وی همچنین کتاب‌های متعددی درباره ذهن و زبان و مغز و زبان نوشته است.
پس از کتاب «مدنیت و جامعه مدنی در بستر تاریخ» که توسط دکتر احمد عظیمی باوریان ترجمه و به همت نشر رسا منتشر شد، «فهم قدرت» دومین کتاب از نوآم چامسکی ست که توسط این ناشر و با برگردان همین مترجم به فارسی درآمده است. اما آنچه فهم قدرت را به‌مراتب اثری مهمتر از کتاب پیشین (که آن نیز در جای خود کتابی درخور اعتنا بود) بدل می‌سازد؛ تنوع و گستردگی مباحثیست که در این کتاب عرضه شده به‌گونه‌ای که میتوان آن را چشم‌اندازی کامل از دیدگاههای گوناگون چامسکی محسوب کرد که پیش روی خواننده قرارگرفته است.
در این کتاب نزدیک به سیصد سؤال پیش روی چامسکی قرارگرفته است، ویراستاران کتاب این سؤالات را در صد و چهل موضوع دسته‌بندی کرده و در قالب ده بخش در این کتاب پیش روی مخاطب قرار داده‌اند. این تمهید با توجه به دقتی که در آن بکار رفته است، مانع از سردرگمی مخاطب شده و فهم قدرت را به گزیده‌ای از مهم‌ترین دیدگاه‌ها و اندیشههای چامسکی بدل ساخته است.
علاوه بر مقدمه کوتاه ناشر، دیباچه مفصل و خواندنی مترجم، پیشگفتار ویراستاران کتاب و یادداشتی کوتاه درباره واقعه یازدهم سپتامبر پیش از متن اصلی منتشرشده است. سخنرانیهای چامسکی این کتاب اگرچه قبل از واقعه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ ایرادشده، اما به پرسشهای مهمی که بعد از این واقعه مطرح شد پیشاپیش سخن گفته است؛ بهخصوص درباره شالوده سیاست آمریکا.
جالب اینکه واقعه یازدهم سپتامبر نقطه آغاز تحقق یکی از پیش‌بینی‌های چامسکی درباره جهان پس از برداشته شدن دیوار برلین و پایان کمونیسم بود. چامسکی باور داشت که شالوده پیچیده نظامی و سیاسی آمریکا پس از این رخداد برای توجیه سیاستهای خود به دنبال دشمنانی تازه خواهد بود که ده سال بعد با واقعه یازدهم سپتامبر، از آنها در سپهر سیاسی جهان رونمایی شد.
دستمایه این کتاب سخنرانی‌هایی ست که چامسکی در طول هفت تا هشت سال در گوشه و کنار آمریکا برگزار کرده است. چامسکی در این سخنرانیها متکلم وحده نیست، بلکه نشست هایی هستند که کیفیتی پرسش و پاسخی دارند. از همین روی دیالوگهای سقراط با اهالی آتن را به یاد می‌آورد؛ اگرچه سقراط روشی منحصربه‌فرد داشت و با سؤالاتی که از طرف مقابل می‌پرسید او را در موقعیتی قرار می‌داد که پی به‌اشتباه بودن نظریات خود برده و در ادامه از ایده درست آگاهی یابد.
بااین‌حال چون این پرسش و پاسخ‌ها حالت گفتگو دارد و از لحن کتابت برخوردار نیست، صرف‌نظر از مواقعی که صحبتی در میانه راه به هر دلیل قطع‌شده و ناتمام مانده؛ در اغلب موارد به دلیل اینکه به‌مقتضای این شرایط چامسکی از زبانی ساده‌تر برای بیان دیدگاه‌هایش استفاده کرده است به همین دلیل برای خوانندگان غیرحرفه‌ای‌تر این کتاب منبع خوبی برای آشنایی با دیدگاه گوناگون او به شمار می‌آید درعین‌حال که خوانندگان آشنا با او می‌تواند با جنبه‌های دیگری از دیدگاههای او که در آثار مکتوبش مجال طرح پیدا نکرده‌اند نیز آشنا شوند.
اما آنچه این کتاب را برای مخاطب فارسی‌زبان دارای اهمیت میکند، تقابل متداومی است که کشور ما با ایالات‌متحده در طول سی‌وپنج سال گذشته داشته است. بنابراین چه در موضع تقابلی با این کشور قرار داشته و چه خواستار روزنه‌هایی برای اعتمادسازی یا رفع بدگمانی و... باشیم، نخستین اصل شناخت درست از کشور آمریکا و ساختارهای سیاسی و نهاد قدرت در آن کشور است. چامسکی در این کتاب مروری دارد بر فرهنگ و زبان سیاسی آمریکا، این کشور همانند دیگر کشورها فرهنگ زبان سیاسی خاص خود را دارد که چامسکی از عناصر و شاخصهای آن رمزگشایی میکند. از این باب درک این زبان اهمیت بسزایی در صورت‌بندی مواضع سیاسی و فرهنگی کشور ما در قبال آنها می‌تواند باشد.
خلاصه آنکه مجموعه حاضر گزیده‌ای از اندیشه‌ها و افشاگری‌های چامسكی درباره مسائل معاصر و روز جهانی است كه دامنه پهناوری از موضوعات را دربر می‌گیرد، ازجمله: جنگ‌های كره و ویتنام تا دخالت‌های آمریكا در كوبا و گواتمالا، به‌ویژه منافع و مطامع آمریكا در منطقه خاورمیانه، نقش اسرائیل برای امریكا به شكل واسطه سلطه در منطقه و آفریقا، جنگ خلیج‌فارس، معاهدات تجاری بین‌المللی از قبیل گات، و فرهنگ اینترنتی.
به‌این‌ترتیب سخنان چامسكی دربرگیرنده همه مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دنیای معاصر به‌ویژه امریكا است. تحولات و اصلاحاتی كه او به آنها تكیه دارد كلیه زمینه‌های حقوق بشر مانند نژادپرستی، آزادی بیان، حقوق مردمی كه در برابر دستمزد كار می‌كنند، تبعیض میان زن و مرد، دخالت‌های نظامی، محیط زیست، سیاست خارجی و شناخت ارتجاع را در برمی‌گیرد.
دسترسی چامسکی به انبوه اطلاعات و تحلیل های شگفت او درباره مسائل پشت پرده تحولات اجتماعی امروز جهان، به ویژه موضوعاتی از قبیل کارکرد رسانه های نوین، جهانی‌شدن، نظام آموزشی، بحران های زیست‌محیطی فراگیر نظامی صنعتی، که گاه بسیار مغایر از آن چیزی است که حتی بین سیاستمداران و فرهیختگان رایج است، فعالین سیاسی جوامع تحت سلطه و حتی جهان پیشرفته را برای هرگونه تحول دگرگون سازی، ناگزیر از مطالعه نظریه های او می سازد.
پارهای از بخش‌های این کتاب دربرگیرنده تحلیل‌های متفاوت و خاص چامسکی درباره مسائل مهم سیاسی دنیاست. برای نمونه او عقیده دارد که هیئت حاکمه آمریکا در حقیقت نه طرفدار اسرائیل است و نه امنیت اسراییل را میخواهد، بلکه آمریکا اسرائیل را در بحران میخواهد، زیرا در این صورت است که به‌عنوان ابزاری در خدمت خود از آن استفاده میکند.
سخن آخر اینکه در این کتاب چامسکی از منظر دیدگاههای خود می‌کوشد آمریکای حقیقی را پیش روی خواننده قرار دهد.
به نقل از پایگاه جامع تحلیلی خبری الف
