دیدگاه جلال آل احمد درباره غرب زدگی را شاید بتوان برجستهترین نمود اندیشه اجتماعی او دانست. جلال در ایران بیش از همه با کتاب "غرب زدگی" خود معروف شد و این کتاب از جمله کتابهای بحث برانگیز در چند دهه اخیر شد.
نگاه جلال به غرب عموما آسیب شناختی است و از منظر ورود غرب به ایران و آسیبهایی که ایران از آن نصیباش شده است، به تحلیل این مسأله میپردازد. جلال عموما غرب را در این کتاب از منظر اقتصادی معرفی میکند. یعنی شامل همه ممالکی است که قادرند به کمک ماشین مواد خام را به صورت پیچیدهتری درآورند و همچون کالایی به بازار عرضه کنند.
او بر این اساس دنیا را به دو دسته سازنده و مصرف کننده ماشین تقسیم میکند. میتوان گفت دریچه نگاه آل احمد به غرب بیش از آن که از مبادی هستی شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی غرب باشد از دریچه توجه به تبعات غرب است.
به تعبیر دیگر جلال بیشتر متوجه مدرنیزاسیون است تا مدرنیته. از همین جاست که مفهوم غرب زدگی شکل میگیرد: غرب پیشرفته مدرن، سازنده ماشین است و شرق عقب مانده سنتی مصرف کننده ماشین، اما ماشین تنها یک وسیله صرف نیست بلکه از خود اقتضائاتی دارد.
حرف اصلی جلال این است که ما نتوانستیم شخصیت فرهنگی-تاریخی خودمان را در قبال ماشین و هجوم جبریاش حفظ کنیم؛ ما در مقابل غرب مضمحل شده ایم.
جلال در تلاش برای حفظ هویت فرهنگی ایرانیان در قبال هجوم ماشین است و نمیخواهد سنتهای اجتماعی قربانی ماشین و ماشینیزم شوند.
آل احمد معتقد است که غرب زدگی از آن کشوری است که مصرف کننده و وارد کننده ماشین است و اقتصادی مصرفی و عقب مانده دارد. از همین رو معتقد است که مقابله کردن با عوامل عقب ماندگی و تبدیل کردن ایران به کشوری پیشرفته، مانع تشکیل یا گسترش غرب زدگی میشود.
در مجموع میتوان گفت آل احمد غربستیز نیست بلکه غربزده ستیز است. به نظر او غرب زدگی عارضهای است که از بیرون آمده و در محیطی آماده برای بیماری رشد کرده است. به نظر او ما باید شخصیت فرهنگی-تاریخی خودمان را در قبال هجوم ماشین حفظ کنیم و دچار خودباختگی فرهنگی نشویم.
اما غربزدگی از دو جنبه بسیار حایز اهمیت است: اول آنکه این کتاب باعث شد که بسیاری از نویسندگان معاصر و بعد از جلال تأثیر بسیاری از آن بگیرند و به نقد آن بپردازند. دوم اینکه از نظر تحول نثر معاصر فارسی، "غرب زدگی" سرآغاز دوره چهارم (دهه 40 تا 50) نثر معاصراست، که تا کنون هم ادامه دارد.
این کتاب در 190 صفحه از سوی انتشارات مجید به چاپ رسیده است.