«فساد در رسانه‌ها»
نویسندگان: ادوارد اچ. اسپنس، آندروا الکساندرا، آرون کویین، آن دان
مترجم: حبیب‌الله معظمی/ با مقدمه دکتر محسنیان‌راد
ناشر: سروش چاپ اول 1393
264 صفحه، 12500 تومان
*****
نمی‌دانم شما فیلم افشاگر (اسپات لایت) را دیده‌اید یا نه. ماجرای فیلم واقعی است. یک کشیش به بیش از ۸۰ کودک و نوجوان تجاوز کرده است اما مصلحت ایجاب می‌کند شکایت قربانیان در هیچ دادگاهی مطرح و رسیدگی نشود. خانواده‌های قربانیان اغلب فقیرند و از شکایت خود صرف‌نظر می‌کنند. همه از خبرنگار و وکیل و قاضی و پلیس و فرماندار به کمک کشیش می‌آیند و پرده‌ای از مخمل مصلحت بر چاه متعفن رفتار کشیش می‌کشند و ادامه ماجرا. یک لحظه تصور کنید در آن زمان رسانه‌های درگیر ماجرا، فاسد نبودند؛ چه رخ می‌داد. بیش از 180 سال از حضور پرفراز و نشیب رسانه در کشورمان می‌گذرد. نخستین تجربه رسانه‌ای ما مانند بقیه جهان آشنایی با روزنامه بود؛ با این تفاوت که آن‌ها 400 سال قبل با این پدیده آشنا شده بودند. در یک تعریف ساده، رسانه ابزاری است که برای انتقال پیام از فرستنده به گیرنده (فرد و جامعه و گروه‌های مخاطب و هدف) به‌وجود آمده است.
سوال مهمی که با شکل‌گیری عصر ارتباطات و گسترش رسانه‌ها و پدیده دیجیتالیسم در ساحت فرهنگ و سیاست در مقیاس جهانی پیش‌روی نخبگان قرار دارد این است که آیا رسانه علاوه بر انتقال پیام، خود واجد روح و انتقال‌دهنده فرهنگ و اخلاق ویژهای است؟
«کارکرد» رسانه توجه به تکنولوژی انتقال و انتخاب قالب مناسب و موثر برای بیان یک خبر یا یک حقیقت است؛ اما «وظیفه» یک رسانه، علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و تکنیکی؛ پایبندی به اهداف و سیاست‌های پذیرفته‌شده از سوی آن رسانه است. رسانه‌ها به‌مثابه یک کلاس بی‌دیوار با میلیون‌ها مخاطب مواجه‌اند که در پاسخ به نیازهای جامعه بین اجزای آن همبستگی ایجاد می‌کنند و وظیفه حراست از محیط و نیز مسئولیت انتقال میراث اجتماعی را از نسلی به نسل دیگر بر عهده دارند.
می‌شود گفت رسانه‌ها با ارزش‌ترین ابزار ارتقای آگاهی در جامعه هستند که پیوسته و با سرعت، به دلیل جایگاه و اهمیت کلیدی و بر اساس نیازهای جدید مخاطبان در حال گسترش و فراگیر شدن هستند.
در اهمیت رسانه‌ها همین بس که در پرتو آگاهی‌بخشی آن‌ها، موانع جغرافیایی و تا حدودی سیاسی و فرهنگی از میان برداشته شده و میلیاردها نفر با هم مرتبط شده‌اند و بسیار ساده می‌توانند اطلاعاتی را که نیاز دارند را به دست آورند.
کتاب «فساد در رسانه‌ها»، اثر چهار نویسنده متخصص در علوم ارتباطات، حقوق، فلسفه و جامعه‌شناسی است که با طرح مباحث حوزه اخلاق سعی در تبیین اصول و ضوابط حرفه‌ای برای تمامی رسانه‌ها از جمله رسانه‌های جدید نیز پرداخته است.
وجه تمایز کتاب، استناد آن به موارد متعدد و رویدادهای واقعی است که برای روزنامه‌نگاران و سایر فعالان رسانه از مکتوب تا شنیداری و دیداری، در حوزه اخلاق پیش آمده است.
همه رویدادهایی که در کتاب به آن‌ها اشاره شده، واقعی و مربوط به دو دهه اخیر در کشورهای گوناگون است که زمینه بحث اخلاقی دارند.
کتاب در 9 بخش تدوین شده است. بخش اول به موضوع لزوم اخلاق در رسانه‌ها می‌پردازد و شرایط و الزامات محیط اخلاقی پایدار را ترسیم می‌کند. بخش دوم به مسائل اخلاقی در رسانه‌های جدید می‌پردازد. در این بخش به مقوله عدالت در رسانه نیز توجه ویژهای شده است. موضوع بخش سوم کتاب، کسب‌وکار رسانه و هنجارهای موجود در مواجهه با بازار کسب‌وکار است. در بخش چهارم کتاب اخلاقیاتی که روزنامه‌نگاران حرفه‌ای ملزم به رعایت و پایبندی به آن هستند واکاوی شده است. در بخش‌های پنج و شش به ترتیب درباره نقش‌های اولیه روزنامه‌نگاری، تبلیغات و روابط عمومی و فساد در رسانه‌ها بحث شده است.
فساد موجود در رسانه‌های تصویری محور اصلی بخش هفتم کتاب است. در بخش هشتم مخاطب با ترویج، تدوین و تنظیم ضوابط اخلاقی در رسانه‌ها آشنا می‌شود و در بخش پایانی کتاب نیز الگوهای برتر اخلاقی در رسانه بررسی شده است.
کتاب با بحثی عمیق در زمینه فلسفه اخلاق، کارکرد رسانه‌ها در این مقوله را تبیین کرده است. این کارکرد چون در نقش اصلی رسانه (تامین اطلاعات به شیوه صحیح و منصفانه) تعریف می‌شود، بنابراین هر رسانه‌ای که به آن عمل نکند یا خلاف آن عمل کند، ایجاد فساد کرده است. دامنه فساد در رسانه از خبر و گزارش و اطلاعات جعلی و دروغ تا تولید اطلاعات با مقاصد شخصی و حتی سانسور اطلاعات را در برمی‌گیرد که به دلایلی همچون منافع سازمانی یا شخصی و بنا به خواست صاحبان ثروت و قدرت سیاسی بروز می‌کند.
رسانه و اهالی رسانه امانت‌دار اطلاعات هستند بنابراین باید به دور از جانب‌داری و کاملاً صادقانه، منصفانه و با شهامت و شفافیت اطلاعات را به مخاطب برسانند در غیر این صورت مخاطب اعتماد خود را به رسانه‌ها از دست خواهد داد. به نظر می‌رسد کتاب «فساد در رسانه‌ها» با هدف پیشگیری و یا تلنگر به بروز فساد در برخی رسانه‌های داخلی ترجمه شده که اگر به هر طریقی اقدام به برطرف کردن آن نشود بحران ریزش مخاطب و بی‌اعتمادی، بیش از امروز نمایان خواهد شد. کتاب ترجمه‌ای روان و دقیق دارد و خواننده را خسته نمی‌کند. بدیهی است که خواندن کتاب برای تمامی اهالی رسانه، از خبرنگاران تا مدیران رسانه‌ای بسیار ضروری است.
به نقل از الف
